İslam Coğrafyası (Ahsenü't-Takasim) & Mukaddesi

Mekke halkı kibirlidir. Yemen halkı naziklikten nasibini almamıştır. Umman halkı hilekârdır; teraziden çalar ve fasıktır. Aden’de aleni zina yaparlar. Ahkaf halkı sapkındır. Hicaz halkıysa fakirdir ve toprakları verimsizdir.
Antik Çağ’ın tüm coğrafya ve kartografi mirası, İslâm kültürü çevresinde yeni bir forma girmiş, bu mirası devralan Müslüman bilim camiası teşkil ettikleri yeni ekoller vasıtasıyla coğrafya çalışmalarını yeni bir merhaleye sokmuştur. Bu minvalde başlayan İslâmî coğrafya çalışmaları, ilgili dönemin tarihi için gözden kaçması mümkün olmayan bir kaynak grubunu teşkil etmektedir. 10. asırda yaşayan Mukaddesî (ya da Makdisî) de bu coğrafya âlimleri arasında hatırı sayılır yere sahiptir. Modern araştırmacılar onun matematiksel yönünün zayıflığına odaklansalar da Mukaddesî coğrafyayı sayılardan ibaret görmez ve metnini istatistiklere boğmaktansa bir nevi etnograf, kültürel coğrafyacı ve hatta antropolog gibi çalışır. Buna rağmen istatistiksel çıkarımları kendi devrine göre son derece isabetlidir. Başta Belh Okulu gibi döneminin coğrafya ekollerinin birikimini özümseyen Mukaddesî, bu mirasın üzerine beşerî coğrafya unsurlarını eklemiş, uzun seyahatleri sayesinde elde ettiği gözlemleriyle eserini zenginleştirmiştir. D. Ahsen Batur’un uzun emekleri sonucu mahirane bir şekilde Türkçeye kazandırdığı bu eser; Irak, Akûr (Mezepotamya), Suriye, Mısır, Mağrib, Deylem, Rehab, Cibâl, Huzistan, Fars, Kırman gibi Arap ve Acem diyarlarındaki önemli şehir ve beldeleri ayrıntılı bir şekilde okura sunmakla kalmıyor, buralarda yaşayan halklar hakkında da ilk elden kaynaklar sağlıyor.