Karname-i Erdeşîr-i Babekan

Sâsânî Devleti’nin kökenlerine dair günümüze neredeyse hiç yazılı kaynak ulaşmadı. Bu durum Sâsânîlerin ilk yıllarını belirsiz kılmakta, devletin kökenlerini “efsanevî” hâle getirmektedir. Elimizdeki temel bilgiler bu efsaneyi üreten kurucu destanlara dayanır. İran-Sâsânî Medeniyeti’nde destanlar, kendilerine kârnâme şeklinde karşılık bulmuştur. Kârnâme kelimesi “Savaş ve Tarih Kitabı” anlamlarına gelse de bu metinlerin verdikleri tarihsel bilgiler mitlerle örülüdür. Sâsânî dönemi kârnâmeleri arasında tarihe kaynaklık etmesi bakımından en önemlisi Kârnâme-î Erdeşîr-i Bâbekân’dır. Bu kitabın orijinal ve eksiksiz nüshası günümüze ulaşmasa da on üç bölüm hâlinde tanzim edilen kısa bir özeti mevcuttur.
Kârnâme-i Erdeşîr-i Bâbekân, Sâsânî Devleti’nin kurucusu Erdeşîr-i Bâbekân’ın (224-241), Eşkânî Hükümdarı V. Arduvan’la savaşlarını ve İran coğrafyasını egemenliği altına almak için diğer eyalet yöneticilerine karşı yürüttüğü mücadeleleri anlatmaktadır. Bunun yanında I. Şâpûr (241-272) ve I. Hürmüz (272-273) gibi Sâsânî şahları hakkında da dikkate değer bilgiler içermektedir. Tüm bu özellikleriyle Sâsânî Devleti’nin temellerine dair en önemli metinlerden biridir. Ali Hüseyin Toğay tarafından Pehlevîce ve Farsçadan Türkçeye çevrilen bu destan, hem İran Medeniyeti’nin hem de Sâsânî tarihinin temel kaynaklarından biri.