Mirza Haydar Duğlat

1499’da doğdu. Timurlular devrinde Doğu Türkistan’da yaşayan Duğlat kabilesine mensup olduğundan Duğlat nisbesiyle anılır. Babası Muhammed Hüseyin Küregen’dir. Timuroğulları ile akrabalığı olan Haydar Mirza aynı zamanda Bâbür Şah’ın yeğeni idi. Hayatı hakkındaki bilgiler daha çok kendi eserine, Bâbürnâme’ye, Ebü’l-Fazl el-Allâmî’nin Ekbernâme’sine, Firişte’nin Gülşen-i İbrâhîmî ve Nizâmeddin Ahmed’in Ṭabaḳāt-ı Ekberî adlı eserlerine dayanmaktadır. XVI. yüzyıl başlarında Şeybânîler Mâverâünnehir’e hâkim olmaya başlamışlar ve Muhammed Şeybânî Han 1508’de Duğlatlar’ı mağlûp etmişti. Bu mücadelede Muhammed Hüseyin Küregen hayatını kaybedince Haydar Mirza çocuk yaşta yetim kaldı. Bir süre Kâbil’de Bâbür’ün yanında bulunduktan sonra ondan izin alarak Kâşgar’a gitti. Burada Moğolları yeniden ihya etmek için harekete geçen Said Han’ın hizmetine girdi. Duğlatlar Haydar Mirza’nın kumandasında Bedahşan, Kâfiristan, Ladak ve Tibet’teki seferlerde Moğollara yardımcı oldular. 1533’te Moğol Hanı Said ölünce onun yerine geçen Abdürreşid ile anlaşmazlığa düşen Haydar Mirza tekrar Timuroğullarına meyletmek zorunda kaldı ve Bâbür’ün oğlu Hümâyun Şah’a tâbi oldu. Bu arada Keşmir’i istilâ etmeyi planladı. Keşmir, o sıralarda Şah Mîr Sevâtî kolundan bir aile tarafından yönetilmekteydi. Haydar Mirza, Keşmir’i ele geçirdikten sonra 1540-1551 yılları arasında saltanat sürdü. Hümâyun Şah ile iyi geçinmeye dikkat etti; fakat bir müddet sonra ayaklanan Keşmir halkına karşı koyamadı ve karışıklık esnasında öldürüldü. Onun ölümüyle Duğlatların saltanatı sona erdi ve Sevâtîler tekrar idareyi ele geçirdiler.​ ​ Haydar Mirza iyi bir asker ve devlet adamı olmasının yanı sıra edebî tahsil de görmüştü. Duğlat ailesi içinde ondan başka tarih ve edebiyatla uğraşan kimse yoktur. Güzel sanatlara karşı ilgi duymuş, hat sanatında ve resimde şöhret kazanmıştı. Edebiyatın hem nesir hem de şiir dalında oldukça yetenekliydi. Nitekim Bâbür eserinde Haydar Mirza’nın bu yönünü övmektedir. Haydar Mirza sadece kendi muhitinin kültür olayları ile sınırlı kalmamış, çevresindekileri de yakından takip etmiştir.